Irak merkezi yönetimi ile yaşanan sorunlar nedeniyle iki yıl önce Türkiye üzerinden nakli durdurulan petrolün yeniden Ceyhan üzerinden akıtılması konusunda anlaşmaya varıldı.
Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin, petrolün Bağdat üzerinden pazarlanmasını kabul etmesi sonrası merkezi yönetimle yaşanan sorunlar aşılmış oldu. Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, Irak merkezi hükümeti ile Kürdistan Bölgesi Hükümeti arasında uzun süredir devam eden petrol meselesine ilişkin “tarihi” bir anlaşmaya varıldığını duyurdu. Yapılan anlaşma ile Kürt petrolü 48 saat içinde Ceyhan’daki depolara akıtılacak ve buradan uluslararası pazarlara ulaştırılacak.
Türkiye ile Irak arasındaki petrol krizi, Irak’ın kuzeyindeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) ile yapılan petrol ticareti nedeniyle patlak vermişti. Paris merkezli Uluslararası Tahkim Mahkemesi (ICC), 13 Şubat 2023 tarihli kararında Irak Anayasası’nı ve iki ülke arasındaki 1976 tarihli boru hattı anlaşmasını ihlal ettiğine hükmederek Türkiye’yi tazminata mahkûm etmişti. Sorunun çözümü ve Kürt petrolünün yeniden Türkiye üzerinden uluslararası piyasalara ulaşması için iki yıldır sürdürülen görüşmelerden nihayet sonuç alındı.
Bağdat ile Erbil arasında iplerin gerilmesine neden olan ve merkezi yönetimin çalışanların maaşlarını Erbil’e göndermemesi ile krize dönüşen petrol sorunu, Kürt yönetiminin Bağdat’ın taleplerini kabul etmesi ile aşılmış oldu.
Başbakan Sudani duyurdu
Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, dün yaptığı açıklamada, Irak merkezi hükümeti ile Kürdistan Bölgesi Hükümeti arasında uzun süredir devam eden petrol meselesine ilişkin “tarihi” bir anlaşmaya varıldığını duyurdu. Sosyal medya hesabı X’te Kürdistan Bölgesi’ndeki petrolün ihracatına ilişkin açıklamalar yapan Sudani, “Bu, servetin adil dağılımını sağlıyor, ihracat kanallarını çeşitlendiriyor ve yatırımı teşvik ediyor. Bu, 18 yıldır beklediğimiz bir başarı” dedi.
Başbakan Sudani, bu adımın ülkenin kaynaklarının daha adil bir şekilde dağıtılmasını sağlayacağını, ihracat yollarını çeşitlendirerek yatırımları teşvik edeceğini kaydetti.
Mahkeme kararlarına uygun ihraç edilecek
Irak Petrol Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada da Kürdistan Bölgesi ile yapılan anlaşmanın, ihracatın sorunsuz akışını sağlayan net teknik ve düzenleyici mekanizmalar oluşturduğuna dikkat çekildi. Açıklamada, şu ifadelere yer verildi:
“Federal hükümetin ulusal serveti en üst düzeyde şeffaflık ve verimlilik sağlayacak şekilde yönetme konusundaki kararlılığı çerçevesinde, Kürdistan Bölgesi’ndeki sahalardan üretilen tüm ham petrolün -yerel tüketime ayrılan miktarlar hariç- Irak sınırları içinde Devlet Petrol Pazarlama Şirketi’ne (SOMO) pompalanıp teslim edilmesine ilişkin bir anlaşmaya varıldığını duyuruyoruz. Şirket, bu petrolü Irak-Türkiye boru hattıyla Ceyhan limanı üzerinden, onaylanmış temel usullere, anayasaya, federal genel bütçe kanunu hükümlerine ve Federal Mahkeme kararlarına uygun olarak ihraç edebilecektir.”
Günde 230 bin varil petrol ihraç edilecek
Irak ile Kürdistan Bölgesi arasında uzun yıllardır tartışma konusu olan petrol gelirleri ve ihracat paylaşımı, bu mutabakatla yeni bir çerçeveye oturtulmuş oldu. 22 Eylül’de Bağdat, Erbil ve ilgili petrol şirketleri arasında üçlü bir mutabakat zaptı imzalanarak, Kürdistan Bölgesi petrolünün yeniden ihracatı için zemin hazırlanmıştı. Bu anlaşmaya göre günlük 230 bin varil petrolün ihraç edilmesi hedefleniyor. Anlaşma, özellikle Kürdistan Bölgesi memurlarının aylık maaş ödemelerinin yapılabilmesi için kritik bir öneme sahip olduğu kaydedildi.
Petrolün çıkarılması ve taşınması maliyetleri de belirlendi. Anlaşmaya göre, petrol şirketlerine varil başına 16 dolar maliyet payı ödenecek. Bu ödeme, nakit yerine günlük piyasa fiyatı üzerinden petrol teslimatı şeklinde yapılacak.
Barzani: Kürdistan’daki kuyular bir kez daha dünya petrol piyasasına bağlandı
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesrur Barzani de X hesabından yaptığı paylaşımda, tüm anayasal haklarının uygulanmasında ısrarcı olduklarını söyledi. Barzani, “Bugün Kürdistan Bölgesi ile petrol üretim şirketleri arasında, Irak Petrol Bakanlığı ve SOMO şirketi ile varılan anlaşma, tüm tarafların ekiplerinin ve heyetlerinin büyük bir çabasının ve yorgunluğunun ürünüydü. Bu adımla, Kürdistan Bölgesi’nin kuyuları bir kez daha dünya petrol piyasasına bağlandı” dedi.
“48 saat içinde başlayacak”
Kürdistan Bölgesi Doğal Kaynaklar Bakanlığı, anlaşmanın imzalanmasının ardından önümüzdeki 48 saat içinde Kürdistan Bölgesi petrolünün Ceyhan üzerinden ihracatına başlanacağını duyurdu. Irak Petrol Bakanlığı ise, Kürdistan Bölgesi kuyularından çıkan petrolün, yurt içi kullanım için ayrılan kısım hariç, Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) aracılığıyla teslim alınması ve ihraç edilmesi için bir anlaşmaya varıldığı belirtildi.
Türkiye’nin tazminat ödemeye mahkum edilmişti
Irak ile Türkiye arasındaki petrol krizi, Irak’ın kuzeyindeki Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) ile yapılan petrol ticareti nedeniyle patlak vermişti. Paris merkezli Uluslararası Tahkim Mahkemesi (ICC), 13 Şubat 2023 tarihli kararında Türkiye’nin Irak Anayasası’nı ve iki ülke arasındaki 1976 tarihli boru hattı anlaşmasını ihlal ettiğine hükmetti. ICC’nin Türkiye aleyhine verdiği kararın iki temel ihlale dayandığı belirtildi. İlk ihlal, Irak Anayasası’na göre petrol ihracının sadece merkezi hükümetin yetkisinde olmasına rağmen Türkiye’nin Kürt yönetimi ile birlikte doğrudan ihracat gerçekleştirmesi. İkinci ihlalin ise Türkiye’nin 1973 tarihli Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması’na aykırı hareket etmesi olduğu ifade edildi.
ICC kararında Türkiye’nin 21 Mayıs 2014’ten itibaren Irak Petrol Bakanlığı talimatlarını ihlal ederek Ceyhan’dan petrol yüklemesi yaptığı belirtildi. Mahkeme, Türkiye’nin bu ihlaller nedeniyle 1.997.976.023,50 (1,9 milyar) ABD doları tazminat ödemesi gerektiğine karar verdi. Daha sonra karşılıklı mahsuplaşmalar ve faiz düzenlemeleri sonrası bu tutar 1.471.390.486,05 (1,4 milyar) dolara düşürüldü.
